Jednym z celów Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR) jest rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony. W ramach tego celu problematyka rozwoju miast zajmuje bardzo ważne miejsce. W kontekście realizacji polityki miejskiej, SOR wskazuje między innymi na potrzebę zwiększenia komplementarności polityk mających wpływ na rozwój obszarów miejskich oraz wzmacniania współpracy i wymiany wiedzy między miastami różnej wielkości i na różnych szczeblach zarządzania. Powołanie do życia projektu Partnerskiej Inicjatywy Miast wychodzi naprzeciw identyfikowanym w tym zakresie wyzwaniom.
Partnerska Inicjatywa Miast (PIM) to program wymiany i promocji wiedzy pomiędzy miastami oraz innymi podmiotami zaangażowanymi w kształtowanie i realizację polityki miejskiej. PIM jest odpowiedzią na zgłaszaną przez miasta potrzebę wymiany wiedzy i doświadczeń między miastami oraz innymi podmiotami zaangażowanymi w kształtowanie i realizację polityki miejskiej. Ponadto jest odpowiedzią na zapotrzebowanie samorządów lokalnych na wiedzę w zakresie rozwiązań przydatnych do poprawy efektywności zarządzania w obszarach istotnych dla ich rozwoju.
Cele partnerskiej Inicjatywy Miast
Celem głównym inicjatywy jest poprawa warunków rozwojowych oraz wspomaganie zintegrowanego i zrównoważonego rozwoju polskich miast.
Cele szczegółowe:
- wzmocnienie i zachęcanie do partnerskiej współpracy i wymiany wiedzy
- podniesienie kompetencji kadr
- kapitalizacja wiedzy i wypracowanie oddolnych propozycji rozwiązań systemowych
- upowszechnianie zasad partycypacji społecznej w zarządzaniu miastami
- włączenie miast w realizację celów krajowych i europejskich
Jak działa Partnerska Inicjatywa Miast?
Partnerska Iinicjatywa Miast jest odpowiedzią na zapotrzebowanie w zakresie pozyskiwania pomysłów na wzmacnianie potencjału rozwojowego polskich miast. Stworzenie Partnerskiej Inicjatywy Miast – sieci samouczenia się umożliwia wymianę i promocję wiedzy w zakresie prowadzenia przez miasta zintegrowanej polityki miejskiej. Podstawowy mechanizm wdrożeniowy PIM to sieci tematyczne zrzeszające grupę miast (jako podstawowych uczestników) i pozostałych interesariuszy działań miejskich w celu rozpoznania i przeanalizowania dobrych praktyk i innowacyjnych rozwiązań wokół zidentyfikowanych bloków tematycznych.
Współpraca w ramach PIM polegać będzie również na sieciowaniu krajowych i europejskich działań z zakresu rozwoju miast, w szczególności w odniesieniu do udziału w Programie URBACT oraz realizacji Agendy Miejskiej UE, również w celu wzmocnienia współpracy miast w Europie Środkowo-Wschodniej (Grupa Wyszehradzka /Czechy, Polska, Słowacja, Węgry/ oraz Bułgaria, Chorwacja, Rumunia i Słowenia).
Produkty Partnerskiej Inicjatywy Miast
Kluczowym elementem funkcjonowania sieci w Partnerskiej Inicjatywy Miast są Lokalne Partnerstwa. Każdy z członków poszczególnych sieci powołuje zespoły robocze zrzeszające partnerów społeczno-gospodarczych oraz mieszkańców zainteresowanych wybranym obszarem tematycznym. Przewiduje się uczestnictwo szerokiej reprezentacji podmiotów lokalnych, m.in. przedstawicieli społeczności lokalnej, przedstawicieli władz lokalnych lub uczelni i instytucji badawczo-rozwojowych. Partnerstwo pracować będzie nad wybranymi wyzwaniami, a zaproponowane rozwiązania mają przybrać wymierną formę w postaci Miejskiej Inicjatywy Działań.
Każde miasto uczestniczące w Sieci zobowiązuje się do wypracowania Miejskiej Inicjatywy Działań zawierajacej konkretne rozwiązania dla zidentyfikowanych wcześniej wyzwań i/lub problemów lokalnych przyczyniających się do rozwoju miasta w sposób zrównoważony i zintegrowany w zakresie tematycznym Sieci, za wykorzystaniem pracy Lokalnego Partnerstwa PIM. Rozwiązania te mają przybrać formę wymierną w postaci dokumentu, dzięki czemu rezultaty działań prowadzonych przez partnerów Sieci zyskują konkretną formę oraz stanowią narzędzie dalszych zmian. Miejska Inicjatywa Działań (MID) bazuje na wypracowanych w trakcie pracy Sieci PIM, doświadczeń i pomysłów, oraz istniejących zasobów materialnych i polityk lokalnych (strategie, plany, działania). Jednym z celów stworzenia MID jest zwiększenie wpływu wymiany doświadczeń na poziomie krajowym na politykę lokalną.
Z kolei Plan Ulepszeń (PU) jest dokumentem zawierającym zbiór rekomendacji do prowadzenia polityk krajowych powiązanych z obszarem tematycznym danej Sieci. Plan Ulepszeń powstaje na podstawie przygotowanych przez lidera i partnerów MIDów, jednak jest efektem prac wszystkich partnerów wspólnie, a nie zbiorem indywidualnych rekomendacji z poszczególnych MID-ów.
Szczegóły funkcjonowania PIM są opisane w Zasadach Realizacji PIM.
W chwili obecnej powołane do działania zostały trzy Sieci tematyczne:
- rewitalizacja;
- mobilność miejska;
- jakość powietrza.
Sieć tematyczna – MOBILNOŚĆ MIEJSKA
Skład sieci
Lider: Stowarzyszenie Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego (SSOM)
Partnerzy: Cieszyn, Czechowice-Dziedzice, Jastrzębie-Zdrój, Legnica, Olsztyn, Nowa Sól, Skawina, Tarnobrzeg, Wadowice, Wałbrzych
Kontekst działania sieci
Elementem Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju jest wprowadzenie preferencji i zachęt przyczyniających się do zmian dotychczasowych zachowań komunikacyjnych mieszkańców miast na rzecz użytkowania transportu zbiorowego (a także komunikacji rowerowej i pieszej), jako podstawowego środka komunikacji w obszarach miejskich i ich strefach podmiejskich. W polskich miastach, w szczególności w tych poniżej 200 000 mieszkańców stale rośnie udział transportu indywidualnego w zaspokajaniu potrzeb transportowych. Dzieje się tak pomimo licznych inwestycji w poprawę jakości transportu publicznego. Celem Sieci Mobilność miejska jest znalezienie skutecznych rozwiązań, mających na celu odwrócenie tego trendu, sięgających dalej, niż tylko proste inwestycje w wymianę taboru, przebudowę ulic i przystanków.
Samorządy potrzebują wiedzy na temat skutecznych i sprawdzonych narzędzi, które pomogą promować podróże transportem pieszym, rowerowym i publicznym – począwszy od dobrych połączeń regionalnych i aglomeracyjnych (w tym kolejowych), poprzez udaną współpracę pomiędzy samorządami (w tym integrację i wspólną organizację transportu, także w ujęciu transgranicznym), udostępnianie infrastruktury rowerowej i rowerów, kształtowanie polityki taryfowej i rozkładów jazdy, a także wykorzystywanie planistycznych narzędzi smart city, skończywszy na ograniczaniu ruchu samochodowego, w tym ciężarowego. Nadzieję na pozytywny rozwój sytuacji dają nowe trendy technologiczne i ogromny potencjał miast w zakresie powstawania nowych idei. Wspólne uwarunkowania dla miast sieci w połączeniu z wykorzystaniem technologii komunikacyjnych może przynieść szereg nowych trendów w mobilności miejskiej. Obejmują one m.in. zmianę zachowań komunikacyjnych, w tym wzrost popularności wynajmowania rowerów i dzielenia pojazdów (carsharing), oraz łączenia różnych rodzajów transportu (dzięki m.in. rozwojowi aplikacji mobilnych). Zrównoważona mobilność w miastach to nie tylko niskoemisyjny transport (prywatny i zbiorowy – w tym elektromobilność), ale także zintegrowane zarządzanie ruchem, intermodalne projekty komunikacyjne, rozwiązania zwiększające atrakcyjność komunikacji zbiorowej (m.in. parkingi P&R, strefy ograniczonego ruchu obejmujące centra aglomeracji, przywileje dla osób dzielących samochody, technologie geolokacyjne.
Pierwsze spotkanie Sieci Mobilność miejska
W dniach 19-21 lutego 2018 r. w Trójmieście odbyło się warsztatowe spotkanie Sieci Mobilność miejska. Trójmiasto jest wyróżniającym się w Polsce ośrodkiem, które wdraża nowoczesne i przyjazne mieszkańcom rozwiązania w zakresie mobilności miejskiej i zrównoważonego transportu. Celem spotkania było omówienie kwestii związanych z realizacją MID i LP oraz zapoznanie się z przykładami dobrych praktyk z zakresu włączania kolei do obsługi aglomeracji, integracji taryfowej systemów komunikacyjnych oraz kształtowania polityki zrównoważonej mobilności. W trakcie wizyty studyjnej uczestnicy mieli możliwość zapoznać się z przykładami nowoczesnych rozwiązań i innowacyjnych systemów zarządzania miastem w zakresie wdrażania mobilności miejskiej. Spotkania z przedstawicielami PKM, SKM, władz jednostek administracyjnych, jednostek organizacyjnych miasta Gdańska, instytucjami otoczenia biznesu oraz ekspertami i praktykami z zakresu transportu publicznego dostarczyły wielu inspiracji i pomysłów do wygenerowania nowej jakości w kreowaniu i zarządzaniu systemem mobilności miejskiej w gminie. Ponadto dyskutowano o kwestii realizacji, finansowania i funkcjonowania Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, współpracy międzygminnej w zakresie powierzania organizacji transportu publicznego, marketingowych aspektach kształtowania oferty komunikacji miejskiej, wspólnym systemie poboru opłat do jednolitej taryfy regionalnej, udostępniania miejskich danych publicznych, aspektów poprawnego projektowania węzłów przesiadkowych, polityki rowerowej jako elementu programu uspakajania ruchu.
Drugie spotkanie Sieci Mobilność miejska
Drugie spotkanie sieci Mobilność miejska zorganizowane w Olsztynie poświęcone było dwóm zagadnieniom: 1. Omówieniu z przedstawicielami miast, będących członkami sieci, metodyki prac nad utworzeniem i funkcjonowaniem Lokalnych Partnerstw (LP) oraz zakresu i charakteru przedsięwzięć planowanych do objęcia Miejską Inicjatywą Działania (MID). Są to zadania jakie miasta uczestniczące w Partnerskiej Inicjatywie Miast (PIM) muszą podjąć w trakcie trwania projektu; 2. Systemowi organizacji ruchu na terenie miasta Olsztyna i systemowi zarządzania komunikacją miejską.
W pierwszym bloku tematycznym uczestniczyli eksperci zaproszeni przez Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju: Aldo Vargas-Tetmajer, Michał Wolański,oraz przedstawiciele MIiR Magdalena Skwarska i Jan Niemczyk. W oparciu o przedstawiane przez przedstawicieli poszczególnych miast zamierzenia odnośnie kształtowania partnerstw i wizje wykorzystania partycypacji w procesie wypracowywania kierunków działania, omawiali newralgiczne elementy tego procesu i zasady jakimi powinno się kierować, w celu osiągnięcia optymalnego rozwiązania z punktu widzenia zarządzania organizmem miejskim i zaspokajania oczekiwań mieszkańców. W trakcie prowadzonej dyskusji podkreślano, że forma Lokalnego Partnerstwa powinna mieć strukturę dopasowaną do charakteru problemu, jaki ma być przedmiotem dialogu i uzgodnień. W oparciu o doświadczenia z działania podobnych struktur wskazywano na potrzebę imiennego zdefiniowania uczestników takiego gremium, ze względu na pełniejszą identyfikację z problemem będącym przedmiotem współdziałania oraz lepszą możliwość egzekwowania podjętych zobowiązań. Jednocześnie wskazywano, że przy formułowaniu problemu będącego przedmiotem prac Lokalnego Partnerstwa, należy sformułować kilka wariantów rozwiązań, które mogłyby być rozpatrywane w przypadku zaistnienia sytuacji uniemożliwiających przeprowadzenie rozwiązań w formie przyjętego pierwotnie założenia. Z wypowiedzi przedstawicieli miast wynikało, że większość z nich jest zdecydowana w pracach nad MID zajmować się zagadnieniami wykazanymi w momencie zgłaszania uczestnictwa do partnerstwa. Prace w bloku z ekspertami miały na celu pomóc w lepszym zdefiniowaniu problemu nad jakim miasta chcą pracować i określeniu elementów mających kluczowe znaczenie dla jego rozwiązania. Z przebiegu dyskusji wynikało, że czynnikiem, który determinuje w dużym stopniu możliwości rozwiązywania problemów mobilności w miastach są obowiązujące przepisy prawne, w tym ograniczenia dla samorządów w zakresie ich zastosowania w sposób adekwatny do lokalnych potrzeb. Dużą wartość poznawczą dla prac w tym bloku tematyczny, było spotkanie z przedstawicielką Zarządu Dróg i Zieleni w Gdańsku panią Karoliną Orcholską, która podzieliła się doświadczeniami z prac lokalnego partnerstwa w projekcie URBACT.
Drugi blok tematyczny został zorganizowany przez przedstawicieli Olsztyna. Uczestnicy sieci mieli możliwość zapoznania się z efektami rozwiązań w zakresie organizacji ruchu i priorytetów nadanych komunikacji miejskiej jakie zostały wprowadzone w mieście w ostatnim czasie. Omawiane były efekty wprowadzonych rozwiązań i ocen z punktu widzenia władz miasta i mieszkańców. Wskazywano na potrzebę właściwego nagłośnienia nowych rozwiązań przed ich wprowadzaniem w celu pełniejszej akceptacji przez użytkowników oraz łagodnego, bezkonfliktowego wejścia w życie. Przedstawiciele miasta omawiali dostrzegane niedogodności występujące w związku z nową organizacją ruchu w mieście oraz metody ich eliminowania oraz zakres i sposób współdziałania z policją w celu podnoszenia bezpieczeństwa w ruchu i stosowania się do obowiązujących przepisów. Zaprezentowana została również organizacją transportu miejskiego oraz zakres prowadzonych działań mających przyczynić się do podniesienia jej sprawności i niezawodności. Uczestnicy warsztatów mieli również okazję zapoznać się z ekologicznymi rozwiązaniami podnoszącymi bezpieczeństwo na trasach rowerowych zlokalizowanych na obrzeżach miasta.
Prezentacje ze spotkania do pobrania:
Wykorzystanie doświadczeń URBACT w pracach PIM (PDF 8 MB)
Partnerska Inicjatywa Miast – Przewodnik (PDF 790 KB)
Trzecie spotkanie sieci Mobilność miejska
Kolejne spotkanie odbyło się w Wałbrzychu, w dniach 18 -20 czerwca 2018. Tematem zasadniczym spotkania były zagadnienia organizacji i funkcjonowaniu komunikacji zbiorowej.
W trakcie warsztatów został omówiony przebieg reorganizacji komunikacji miejskiej na terenie Wałbrzycha. Przedstawiono sposób funkcjonowania Miejskich Zakładów Komunikacyjnych działających w strukturze zakładu budżetowego, przekształconych następnie w Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp.z o.o. Omówiono główne przyczyny oraz przebieg likwidacji MPK Sp. z o.o. oraz działania podejmowane na rzecz utrzymania obsługi pasażerskiej, w momencie ogłoszenia upadłości spółki. Wskazywano na zagadnienia jakie powinny być brane pod uwagę, aby ograniczyć negatywne skutki takiego procesu, oraz działania podejmowane w celu ich wyeliminowania. Przedstawiony został proces wyboru operatora z którym zostało zawarte porozumienie w zakresie świadczenia lokalnego transportu zbiorowego i który świadczy obecnie usługi na terenie miasta Wałbrzycha i gmin sąsiednich. Oprócz operatora, wybranego w drodze przetargu nieograniczonego, z którym została zawarta umowa na świadczenie usług przewozowych, przewóz osób świadczony jest również przez przewoźników – podmioty świadczące usługi na podstawie zezwoleń na wykonywanie regularnych przewozów osób w krajowym transporcie drogowym. Omówione zostały efekty podjętych działań, wyrażające się przede wszystkim: poprawą jakości świadczonych usług; poprawą efektywności kosztów świadczonych usług; poprawą dostępności. Zaprezentowane zostały rozwiązania w zakresie informacji pasażerskiej oraz zasad ustalania i pobierani opłat za przejazd i zasad finansowania. Pokazane zostały zlokalizowane na terenie Wałbrzycha obiekty służące obsłudze pasażerskiej oraz system oświetlania ulic.
Osobnym zagadnieniem prezentowanym przez gospodarzy warsztatów był proces organizacji i funkcjonowania komunikacji transgranicznej łączącej Wałbrzych z siedzibą gminy po drugiej stronie granicy z Czechami. W ramach warsztatów odbyło się spotkanie na terenie Czech w gminie Mezimesti. Burmistrz miasta, wicemarszałek województwa oraz przedstawiciele przedsiębiorstw komunikacyjnych przedstawili system organizacji transportu pasażerskiego obsługującego przewozy lokalne, regionalne i krajowe na terenie Czech. W oparciu o przedstawione informacje należy uznać, że na terenie Czech większą rolę w organizacji komunikacji międzymiastowej odgrywają władze regionalne. Na poziomie regionalnym regulowane są również kwestie rozliczeń za świadczone usługi. W przewozach pasażerskich na terenie Czech mają udział przewozy pracownicze organizowane przez większe zakłady pracy. Nie funkcjonuje system przewozów szkolnych.
Uzupełnieniem problematyki komunikacyjnych powiązań transgranicznych było przedstawienie przez przedstawicielkę Stowarzyszenia Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego – Lidera Sieci Mobilność miejska – zasad funkcjonowania porozumienia pomiędzy władzami Szczecina, Berlina i Krajowego Związku Brandenburgia, dzięki czemu honorowane są wzajemnie bilety wystawiane przez przewoźników.
W osobnej części warsztatów podjęta została próba zdefiniowania zakresu i charakteru problemowego dokumentu jaki będzie przygotowywany na podsumowanie prac Sieci. Według przyjętych uzgodnień ma być ukierunkowany na kwestie organizacji transportu publicznego. Ustalono za celowe nawiązanie ściślejszej współpracy z Ministerstwem Infrastruktury. Dyskutowana była również kwestia prac nad dokumentem Miejskiej Inicjatywy Działania przygotowywanego w ramach Sieci przez poszczególne miasta. Wskazano na potrzebę większego wsparcia ze strony organizatora PIM w zakresie redakcji tego dokumentu, czyli pożądanego sposobu prezentacji realizacji działań i rozwiązań wypracowanych w oparciu o wiedzę i doświadczenia zdobyte w ramach prac Sieci.
Czwarte spotkanie sieci Mobilność miejska
I część spotkania dotyczyła praktycznych ćwiczeń przygotowanych przez CDS i dotyczących praktycznego przełożenia pomysłu z fiszki na MID.
Dzień II obejmował wyjazd do Jaworzna i prezentację rozwiązań komunikacyjnych, mających na celu uspokojenie ruchu i podniesienie bezpieczeństwa na drogach w Jaworznie.
Jaworzno jest liderem technologii elektromobilnych. Komunikacja publiczna oparta na pojazdach elektrycznych to jeden z elementów programu realizowanego w Jaworznie, który ma pozytywnie wpłynąć na jakość powietrza, zdrowie mieszkańców i komfort życia w mieście. Program obejmuje również budowę dróg dla rowerów, system roweru miejskiego i dobrą komunikację między tymi elementami.
W Jaworznie w 2015 roku regularne linie komunikacyjne zaczął obsługiwać autobus elektryczny. G przewidywań będzie też pierwszym w Polsce miastem, gdzie tabor autobusowy zostanie oparty w całości na pojazdach elektrycznych. W Jaworznie powstała pierwsza jedyna w kraju pełna infrastruktura pozwalająca na wykorzystanie elektryków w takim zakresie (stacja serwisowa, ładowarki, stanowiska wymiany baterii). Przewoźnik Jaworznicki ma w swoim taborze 60 autobusów, w tym 23 pojazdy elektryczne. Do roku 2020 Jaworzno zamierza zakupić 20 kolejnych elektryków. Zgodnie z ustawą o rozwoju elektromobilności od 2020 roku miasta, które mają powyżej 100 tys. mieszkańców powinny stopniowo redukować liczbę autobusów spalinowych na rzecz autobusów zeroemisyjnych.
Jaworzno przystąpiło do projektu z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju polegającym na testowaniem nowego, innowacyjnego i spełniającego najbardziej wyśrubowane wymagania polskiego autobusu elektrycznego. Elektromobilność traktowana jest tu jako przyszłość komunikacji miejskiej, również ze względu na środowisko.
Plany Jaworzna obejmują produkcję wyrobów i urządzeń związanych z elektromobilnością na miejscu. Trwają prace nad autonomizacją pojazdów. Jaworzno chce stać się laboratorium doświadczalnym dla takich pojazdów[2].
Jaworzno planuje zakup elektrycznych rowerów (docelowo ma powstać 40 stacji) i hulajnogi.
Wraz z przedstawicielami Jaworznickiej Izby Gospodarczej będzie realizowany program „Inteligentna miejska hulajnoga elektryczna”.
Dzień III obejmował wyjazd do Krakowa i wizytę studyjną w zajezdni autobusów elektrycznych na Woli Duchackiej. W trakcie wizyty przedstawiono techniczne aspekty funkcjonowania autobusów elektrycznych.