13 listopada br. weszła w życie nowelizacja ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju. Ustawa ta wprowadza istotne zmiany z punktu widzenia planowania strategicznego samorządów.
Najważniejsze elementy nowelizacji z samorządowego punktu widzenia to:
Diagnoza w nowym prawieprzestaje być elementem, który dotąd był częścią strategii czy różnych dokumentów o charakterze strategiczno-programowym. Sporządzenie diagnozy staje się odrębnym działaniem. W nowym ujęciu diagnoza powinna być procesem oceny sytuacji społecznej, ekonomicznej i przestrzennej, prowadzonym systematycznie przez podmioty prowadzące politykę rozwoju. Wnioski z diagnozy będą potrzebne gminie do istotnych działań. Są punktem wyjścia do projektów strategii i programów rozwoju, a także są podstawą oceny kolejnych etapów realizacji strategii i programów oraz ich aktualizacji. Ponadto powinny być podstawą dorocznych raportów o stanie gminy. Mogą też być przydatne do sporządzania wniosków do różnych programów, funduszy itp.
Strategia to kolejny element, któryzostała przeniesiona do ustrojowej ustawy o samorządzie gminnym.
Nowelizacja ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju wprowadza na
poziomie lokalnym możliwość przygotowywania strategii rozwoju gminy lub też
strategii rozwoju ponadlokalnego w przypadku dokumentu wspólnego dla kilku gmin
czy dla obszaru funkcjonalnego.
Punktem wyjścia dla prac nad strategią powinny być teraz wnioski z diagnozy.
Strategia określa cele strategiczne, kierunki działań podejmowanych dla
realizacji celów strategicznych, oczekiwane rezultaty tych działań, w tym w
wymiarze przestrzennym, model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy,
rekomendacje dla polityki przestrzennej gminy, obszary strategicznej
interwencji, system realizacji i ramy finansowe.. Zwraca uwagę fakt, że
większość z tych zapisów ma kontekst przestrzenny.
Strategia ponadlokalna to nowość w nowelizacji ustawy. Gminy sąsiadujące, powiązane ze sobą funkcjonalnie, mogą opracować strategię rozwoju ponadlokalnego będącą wspólną strategią rozwoju tych gmin. Strategia ponadlokalna może zastąpić strategie gminne, ale może też być z nimi komplementarna. Dotyczą jej te same przepisy ustawy ustrojowej, które określają strategię gminną. W celu jej przygotowania gminy mogą utworzyć w szczególności związek międzygminny, założyć stowarzyszenie JST, zawrzeć porozumienie międzygminne. Skoro ustawa mówi „w szczególności”, oznacza to, że dopuszczalne są także inne formy organizacyjne, jak choćby spółka czy konsorcjum. I wreszcie dokument mówi, że strategia ponadlokalna to podstawowe narzędzie partnerskiej współpracy miast z gminami (i powiatem) w miejskim obszarze funkcjonalnym.
Porozumienie terytorialne to
nowe narzędzie partnerskiej współpracy samorządów. Co do zasady obejmuje ono
więcej niż jedna gminę.
Jest to umowa określająca w szczególności przedsięwzięcia priorytetowe dla
rozwoju danego obszaru objętego tym porozumieniem. Porozumienia terytorialne
mogą być zawierane przez gminy z różnymi podmiotami, a więc z zarządem
województwa, z ministrem (rozwoju lub sektorowym), z innymi JST realizującymi
zadania wynikające ze strategii ponadlokalnej lub gminnych z obszaru
funkcjonalnego. Projekt porozumienia przygotowuje odpowiednio: […] – wójt
(burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu albo organ wykonawczy związku,
porozumienia międzygminnego albo stowarzyszenia, który jest inicjatorem
porozumienia terytorialnego.
Obszar funkcjonalny element, który staje się narzędziem integracji, preferowanym w różnych programach krajowych i unijnych. Obszar funkcjonalny to taki, na którym występuje względnie wyodrębniający się, intensywny i otwarty system powiązań społecznych, gospodarczych lub przyrodniczych, uwarunkowanych cechami środowiska geograficznego (przyrodniczego i antropogenicznego). W ustawie zapisano, że szczególnym typem obszaru funkcjonalnego jest miejski obszar funkcjonalny.
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zapewnia, że ustawa stwarza podstawy prawne dla koordynacji różnych instrumentów i źródeł finansowania; ma też zapewnić spójności w planowaniu działań rozwojowych. Zaproponowane zmiany w ustawie mają także umożliwić przygotowanie dokumentów niezbędnych dla pozyskania funduszy UE na lata 2021-2027, tj. Umowy Partnerstwa i programów ją realizujących.