Fot. B. Kosiński/MIiR
Jak kształtować system finansowania jednostek samorządu terytorialnego (JST)? Jak planować środki dla samorządów po 2020 roku? Czy potrzebna jest modyfikacja polityk publicznych? Na te pytania odpowiadali uczestnicy konferencji zorganizowanej przez Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju.
W wydarzeniu uczestniczył minister Jerzy Kwieciński, który otwierając konferencję przybliżył sukcesy rozwojowe polskiej gospodarki.
„ Ostatnie lata są bardzo pomyślne dla polskiej gospodarki, a osiągane przez nią wyniki przekładają się na poprawę jakości życia mieszkańców naszego kraju. Rok 2018 przyniósł kontynuację dynamicznego wzrostu gospodarczego zapoczątkowanego w I kwartale 2017 r.” – powiedział minister.
Jerzy Kwieciński odniósł się także do korzystnych danych dotyczących inwestycji. Przypomniał, że w 2018 r. odnotowaliśmy wzrost stopy inwestycji do 18,1% (z 17,7% w 2017 r.). Według ministra zdecydowały o tym przede wszystkim wydatki sektora instytucji rządowych i samorządowych.
Szef resortu podkreślał, że samorządy są ważnym beneficjentem projektów współfinansowanych ze środków unijnych.
„W latach 2015-2018 jednostki samorządu terytorialnego otrzymały ponad 31% wartości unijnego dofinansowania, które przyznano w tym czasie polskim beneficjentom. W samym 2018 r. udział ten wyniósł aż 40%” – mówił Jerzy Kwieciński.
Okres członkostwa Polski w Unii Europejskiej to czas intensywnej rozbudowy infrastruktury usług publicznych. Długość dróg gminnych i powiatowych o twardej nawierzchni zwiększyła się z ok. 66,2 km / 10 tys. ludności w 2005 r. do ok. 80,3 km /10 tys. ludności w 2017 r. (tj. o 21,2%), a długość czynnej sieci kanalizacyjnej wydłużyła się z ok. 80,1 tys. km do ponad 156,7 tys. km (tj. o ponad 95,6% w latach 2005 – 2017). Większość tych projektów, zwłaszcza o zasięgu lokalnym i subregionalnym, zrealizowały samorządy. Szybkie tempo rozwoju infrastruktury niewątpliwie podnosi atrakcyjność inwestycyjną i konkurencyjność danego terenu. Równocześnie te działania wiążą się z rosnącymi kosztami utrzymania tego typu inwestycji, co obciąża bezpośrednio budżety samorządów.
W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera przyszłość polityki spójności i jej kształt w perspektywie finansowej 2021-2027, gdyż działania realizowane w oparciu o jej środki wpływają znacząco na możliwości inwestycyjne JST.
Punktem wyjścia do dzisiejszej dyskusji o kondycji finansowej samorządów były zaprezentowane wyniki dwóch badań wykonanych na zlecenie Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju. W debacie uczestniczyli przedstawiciele administracji samorządowej i rządowej, a także związków samorządów i Komisji Europejskiej oraz reprezentanci środowisk naukowych.
Pierwsza analiza dotyczy kosztów funkcjonowania inwestycji zrealizowanych z funduszy unijnych w okresie od wstąpienia Polski do UE w 2004 roku do 31 grudnia 2016 roku (data zakończenia inwestycji), którego autorem jest zespół pod kierunkiem dr hab. Michała Bitnera (UW).
Drugie badanie, przygotowane przez zespół pod kierunkiem dr Jacka Sieraka (SGH), określa potrzeby inwestycyjne jednostek samorządu terytorialnego. Wskazuje także możliwości finansowania infrastruktury komunalnej (gospodarki odpadami, sieci wodociągowej i kanalizacyjnej) oraz dróg wojewódzkich ze środków europejskich.
Pozytywnym trendem w finansach gmin, zaobserwowanym podczas analizy, jest stopniowy nominalny i realny wzrost dochodów budżetowych. Ponadto, stwierdzono, że występują istotne zależności pomiędzy koniunkturą gospodarczą a stanem finansów samorządowych, co ma wpływ na poziom potencjału inwestycyjnego gmin. Problemem gmin jest brak spójności między procesem decentralizacji zadań i finansów publicznych oraz niska autonomia fiskalna władz lokalnych. Dodatkowo, istotnym problemem finansów samorządowych jest brak standardów świadczenia większości usług komunalnych i społecznych.
Podczas konferencji zaprezentowane zostały wyniki dwóch badań wykonanych na zlecenie Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju:
- Analiza kosztów funkcjonowania inwestycji jednostek samorządu terytorialnego sfinansowanych z funduszy UE; Raport do pobrania (PDF 6 MB)
- Potrzeby inwestycyjne jednostek samorządu terytorialnego do roku 2020 i po roku 2020 w zakresie wybranych rodzajów infrastruktury oraz możliwości ich finansowania funduszami unijnymi; Raport do pobrania (PDF 12 MB)